KORONA YAZILARI-4

PROF.DR.NAZAN AYDIN

COVID-19 PANDEMİSİ ANNELERİN RUH SAĞLIĞINI NASIL ETKİLEDİ?

COVID-19 PANDEMİSİNDE

ANNELERİN RUH SAĞLIKLARINI KORUMALARI/İYİLEŞTİRMELERİ İÇİN NELER ÖNERİLEBİLİR?

Prof.Dr.Nazan Aydın

Üsküdar Üniversitesi Anne Bebek Ruh Sağlığı Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü

COVID-19 PANDEMİSİ ANNELERİN RUH SAĞLIĞINI NASIL ETKİLEDİ?

Halihazırda gebelik kararından doğum sonrası 3 yıla kadar geçen dönem hem anne hem de bebek için oldukça hassas ve özen gerektiren bir zaman iken mevcut Covid-19 pandemisi ilave stres kaynağı olarak bu sürecin hassasiyetini daha da artırdı.

Beklenmedik şekilde değişen yaşam düzeni, belirsizlik ve bunun ilişkilere etkisi, sağlık hizmetlerine erişim kısıtlılığı önemli stres kaynakları oldu. Bu durum muhtemelen önceden bir ruhsal hastalığı olan kadınlarda belirtilerin tekrar yinelemesine sebep olmuş olabilir. Daha önce hastalığı olmayan ancak bu süreçten olumsuz etkilenen ve ilk kez ruhsal hastalık yaşayanlar da olabilir. Özellikle halen gebe olan ya da yeni doğum yapmış veya bebeği ilk 3 yıl içerisinde olan anneler için bu durum çok önemli çünkü annenin ruhsal hastalığı eş zamanlı olarak bebeğini de etkiliyor. Anneye bu dönemde tedavi verilmesi bebek de söz konusu olduğu için daha dikkat gerektiriyor öte yandan tedavisiz kalan ruhsal hastalık da hem anne hem bebek için yıkıcı, uzun dönemli sorunlara yol açıyor.

Öncelikle tedavisiz kalan ve devam eden ruhsal hastalıklar bütün ailenin duygusal refahını etkiler. Bebekle bağ kurma, bağlanma, beslenme ve bakım, günlük yaşam bu ruhsal hastalıktan etkilenir. Bebek beyin gelişimi de olumsuz etkilenir. Duygusal, davranışsal olarak çocuk için uzun vadede başka ruhsal sorunlara yatkınlık ortaya çıkar. İntihar riski gibi hayatı tehdit eden etkiler ortaya çıkabilir. Doğumdan sonraki anne ölümlerinin en sık ikinci sebebi intiharla gerçekleşen anne ölümleridir. Özellikle Doğum sonrası psikoz gibi nadir ama bebeğe zarar verme potansiyeli olan durumlarda ortaya çıkan sonuçlar çok daha dramatiktir.

Fiziksel yakınlıkların, görüşmelerin kısıtlandığı bu dönemde annelerin destek alabilecekleri kişilerin de kısıtlanması anlamına geliyor. Hem doğuma giderken daha az kişi olması, hem doğum sonrası yakınlarının desteğinin az olması bunların hepsi anneyi yalnız ve yardımsız hissettirebilmekte. Desteklerin azlığı, yokluğu, kısıtlanması hepsi birer stres kaynağı olarak anneye ek yük getirebilmekte ve süreci daha da zorlaştırabilmekte.

Sağlık hizmetlerine ulaşım kısıtlılığı yanında, gebe iken hastalık kapma korkusu, bebeğe de hastalık bulaştırma korkusu, hastalık nedeniyle erken doğum yapma korkusu, bebeğinden ayrı kalma korkusu bunların hepsi de annelerin üzerine eklenen ilave stres kaynakları olmakta.

COVID-19 PANDEMİSİNDE

ANNELERİN RUH SAĞLIKLARINI KORUMALARI/İYİLEŞTİRMELERİ İÇİN NELER ÖNERİLEBİLİR?

Bazı zorlukları içerisinde barındıran gebelik ve doğum sonrası süreçte Covid-19 pandemisi nedeniyle ilave stres kaynakları eklenmiş olsa da;

anne adayları, yeni anneler ve babalar bu durumdan mümkün olduğunca daha az etkilenmek için elbette sizlerin de yapabilecekleri var. Ayrıca bu durum dünyada çok kişiyi etkilediğinden kesinlikle yalnız ve çaresiz değilsiniz.

Bu süreçte Gebe olan Anne ve Baba Adayları için Önerilerimiz:

🔵Bebeğiniz sizin duygularınızı algılayabilme becerisine sahip. Ne kendinizi ne de bebeğinizi sürekli olarak koronavirüs ile ilgili görüntü ve videolara maruz bırakmayın ve yalnızca resmi kaynakları tercih etmeye özen gösterin.

🔵Eşinizin yapacağı masajlar, gevşeme teknikleri öğrenmek veya yoga ile kendinizi ve bebeğinizi şımartın. Nefes, gevşeme ve yoga ile ilgili ipuçları veren pek çok çevrim içi video bulabilirsiniz.

🔵Yaşamınızın bu eşsiz zamanlarını sesli-görüntülü telefon görüşmeleri veya kendinizi başkalarıyla bağlantıda hissedebileceğiniz diğer faydalı yollar ile sevdiklerinizle paylaşabilirsiniz.

🔵Korumakla yükümlü olduğunuz bir varlığın olduğunu biliyorsunuz ve zaten elinizden gelenin en iyisini yapıyorsunuz. Eğer gözyaşlarınıza hâkim olamıyorsanız, kendinizi suçlu hissetmeyin. Bu sizden akıp giden yalnızca korku, öfke veya üzüntü.

🔵İhtiyacınız olan her şeyi özenle ve sevgiyle hazırlayın; annelik ve emzirme hakkında kitaplar okuyun, çevrim içi doğum öncesi kurslarına katılın veya güvenilir ebelerin tavsiyelerini takip edin.

🔵Hoşlandığınız şeyler sayesinde olumlu duygularla kendinizi ödüllendirin. Beslenmenize özellikle dikkat edin ve hem formda kalmanıza katkı sağlamak hem de gerginliği azaltmak için fiziksel egzersizler yapmayı ihmal etmeyin.

🔵Tam da aileniz genişliyorken iş kaybı yaşamak veya işlerin kötüye gitmesi ile ilgili önemli endişeler yaşanabilir. Yalnıza günlük olarak neler yapabileceğinizi düşünmelisiniz.

🔵Olumsuz duygular ve tetikte olma hissinden kaçınmak için uykuya geçmeden önce haberleri, özellikle koronavirüs haberlerini izlememek sizin için daha iyi olacaktır. Bunun yerine tazeleyici ve dinlendirici bir uykuyu desteklemek için bitkisel çay içmeyi, sıcak bir duş almayı veya gevşetici bir müzik dinlemeyi düşünebilirsiniz.

🔵Kesin, bilinen ve öngörülebilir olana sadık kalın. Bunu yapmak için çalışmaya ve normal alışkanlıklarınızı mümkün olduğunca sürdürmeye devam etmelisiniz. Örneğin en sevdiğiniz hobinizi eskisi gibi sık yapmak… Veya neden eskisinden daha sık yapmayasınız?

🔵Dikkatinizi değiştirmek ve zihninizi stresli ve yıkıcı düşünceler döngüsünden uzak tutmak için gündemden farklı şeyler hakkında konuşmayı ihmal etmeyin. Bu sizi düşündüğünüzden daha güçlü bir hale getirebilir. Ayrıca deneyimleyeceğiniz olumlu duygular, bebeğinizin de duygusal ihtiyaçlarını olumlu bir şekilde besleyebilir.

Bu süreçte Yeni Doğum yapmış ya da ilk 3 yaşına kadar çocuğu olan Anne ve Babalar için Önerilerimiz:

❣️Yaşamakta olduğumuz sınırlı bir süre, ancak bebeğinizin ilk ayları da sınırlı ve oldukça kıymetli bir süreç… Öyleyse anın tadını çıkartın!
❣️Üzerinize almanız gereken sorumluluğun fazlasını almayın, mevcut yükümlülükler sadece sizin omuzlarınızda değil, olmamalı da.
❣️Rutin hem bebekler hem de varsa evdeki diğer çocuklar için geçerlidir. Rutinler çocuğun endişelerini gidermenin harika bir yoludur. Bu rutinler çok katı olmamalı ve çocuğun ihtiyacına uyarlanmalıdır.
❣️Şarkı söyleyebilir, dans edebilir veya size keyif verecek herhangi bir şey yapabilirsiniz. Bu hem çocuğunuz hem de sizin için faydalı olacaktır.
❣️Eğer yaşanıyorsa, ağır ve olumsuz deneyimleri birileriyle paylaşmayı denemelisiniz. Belki size yakın olan birileri veya başka anneler… Eğer bu sizi daha iyi hissettirmek için yeterli değilse perinatal alanda çalışan bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşebilirsiniz.
❣️Diyetinize, fiziksel egzersiz miktarınıza (izin verilen ölçüde) ve yeterli derecede dinlenmeye dikkat edin. Bunlar yalnızca küçük detaylar değil, sizin ve ailenizin sağlığı ile yaşam tarzınız arasında oldukça yakın bir ilişki var.
❣️Eşiniz ile aranızdaki bağı canlı tutmak için kendinizi romantik bir akşam yemeği gibi duygusal yakınlık anları ile ödüllendirin.
❣️Boş vaktiniz olduğunda bunu kendiniz, bebeğiniz ve işinizle keyifle geçirmek için değerlendirin. İlişkilerinize öncelik vermelisiniz, geri kalan şeyler bekleyebilir!
❣️Emzirme yalnızca beslenme ile ilgili değil, aynı zamanda ilişki ile de ilgili. Yenidoğan uzmanlarının emzirmenin mama ile beslenmeye kıyasla önemine ilişkin anlatımları salgın ile değişmemiştir. Hangi yol ile olursa olsun çocuğunuzu beslerken bebeğiniz ile olan bağınıza özellikle dikkat etmelisiniz.

Covid-19 pandemisi zorluklar içerse de aynı zamanda fırsat zamanlarıdır. Hamile kalmayı planlayan, hamile olan veya doğum sonrası olan hastaların duygusal refahlarını sağlamak için yaşam biçimlerini ve önceliklerini yeniden değerlendirme, destek ve kaynakları güçlendirme ve paylaşmanın önemini yeniden fark ettiği bir dönem de olabilir.